DỐT NÁT - Hai tiếng, một cảnh tỉnh!

“Dốt nát” — hai tiếng nghe vừa cộc vừa cay.
Là từ ghép đẳng lập, “dốt” và “nát” vốn đã mang nghĩa tiêu cực riêng, ghép lại thành một cấp độ tệ hơn: không biết và cũng chẳng muốn biết. “Dốt” chỉ sự thiếu hiểu biết, non kém về kiến thức. Nhưng “nát” lại không chỉ đơn giản như vậy — nó gợi đến sự buông xuôi, rệu rã, hư hỏng cả ý chí lẫn hành vi.

Người ta có thể dốt mà chưa chắc đã nát. Dốt là trạng thái – sinh ra trong hoàn cảnh thiếu điều kiện học hành, hoặc chậm tiếp thu – điều ấy còn có thể thay đổi. Nhưng “nát” thì là thái độ. Là khi đã dốt mà còn chống chế, lười biếng, tự mãn, thậm chí xem thường tri thức. Khi đó, “nát” không còn là hệ quả của “dốt” mà là sự tự nguyện trượt dài trong bóng tối.

Mấy ai dốt mà không nát? Có chứ. Có người nghèo học nhưng ham học. Có người ít chữ nhưng lại đầy khôn ngoan, biết lắng nghe và không ngừng tiến lên. Họ “dốt” trong mắt thiên hạ, nhưng chẳng bao giờ “nát” trong lòng mình.

Chỉ tiếc, đời thường hay thấy cái kết hợp "dốt mà nát" hơn là "dốt mà sáng". Có lẽ vì "nát" dễ hơn "sửa".

Cuối cùng, “dốt nát” không phải là cái án treo trên đầu ai. Nó là lời cảnh tỉnh. Mỗi người đều có thể từng “dốt”, chỉ cần đừng để mình “nát” – là còn đường đi.
Còn nếu đã “nát”, thì cũng đừng đổ thừa do “dốt”.